Z serii LogoTeraMowa, czyli ja o logopedii

Do dzisiejszego wpisu zachęciło mnie to, iż 6 marca obchodzimy Europejski Dzień Logopedy. Przygodę z logopedią dopiero zaczynam, ale szybko się uczę, więc czego się dowiem, będę próbowała przekazać.

 Logopedia jest nauką interdyscyplinarną i zajmuje się zaburzeniami: mowy, komunikacji językowej, oraz ich korektą.

Nazwa „Logopedia” pochodzi od dwóch gr. słów: logos (słowo, mowa) i paideia (wychowanie). W tym kontekście nazwa „logopedia” oznacza kształtowanie mowy.

Opiera się na kilku blokach nauk:

a)     Naukach medycznych (np. przesłankach neurologicznych- w zakresie budowy, fizjologii, patologii ośrodkowego i obwodowego układu nerw.; w zakresie przesłanek laryngologii i foniatrii- wiedzy w zakresie budowy, fizjologii i patologii narządów mowy, głosu i słuchu. Użyteczne są też przesłanki z zakresu ortodoncji dot. Nieprawidłowości zębowo- szczękowo- twarzowych mogących utrudniać prawidłową wymowę głosek; wykorzystuje się też przesłanki z zakresu pediatrii)

b)    Naukach psychologicznych- dostarcza wiedzy z zakresu psych. ogólnej, rozwojowej, wychowawczej i klinicznej

c)     Naukach lingwistycznych- jest istotny w zakresie struktury języka (tzn. wiedzy o tzw. gramatyce danego języka ojczystego), jak również w zakresie podstaw dialektologii tzn. wiedzy o regionalnym zróżnicowaniu języka polskiego np. dialekt kaszubski, gwara Podhala

d)    Naukach pedagogicznych- dostarczają logopedii wiedzy z zakresu pedagogiki ogólnej, specjalnej, dydaktyki, andragogiki

e)     Naukach technicznych- służą wiedzą z zakresu budowy i funkcjonowania w warunkach terapeutycznych technicznych środków dydaktycznych np. komputerów, magnetowidów, aparatury elektroakustycznej wykorzystywanej w pracy z osobami głuchymi i niedosłyszącymi

Na początek, co to jest zaburzenie mowy

Zaburzenia mowy (inaczej defekty mowy, deficyty mowy, patologia mowy, zaburzenia komunikacji, zniekształcenie mowy). Terminu tego używa się do określenia wszystkich patologicznych zachowań językowych, zaczynając od prostych wad wymowy, aż do całkowitej niemożności[1].

Irena Styczek uważa, że mowa jest nieprawidłowa, gdy różni się od mowy używanej przez daną społeczność. Odnosi się to do mowy już ukształtowanej. W odniesieniu do dzieci poniżej 7 roku życia do wad nie zalicza się okresowo występujących nieprawidłowości w rozwoju ich mowy. Samo określenie rozwój wskazuje na fakt, że zaburzenia rozwoju mowy i języka występują jedynie u dzieci, gdyż proces nabywania językowej sprawności systemowej trwa do 6-7 roku życia[2].

Zdaniem Grażyny Jastrzębowskiej zaburzenia mowy mogą przejawiać się w różny sposób. Po pierwsze mogą wpływać na artykulację tylko niektórych głosek (seplenienie, reranie) lub na wszystkie głoski, co powoduje brak zrozumiałości mowy. Po drugie mogą polegać na całkowitej niemożności mówienia (afazja, głuchoniemota). W każdym z tych przypadków w jakimś stopniu ulega proces porozumienia się lub obniżona jest jakość przekazu lub/i odbioru informacji.

Zaburzenia mowy u dzieci mogą mieć postać zaburzeń rozwojowych lub nabytych. Natomiast u dorosłych zazwyczaj są to zaburzenia nabyte, choć mogły powstać w dzieciństwie, więc mogą być konsekwencją zaburzeń rozwojowych.

Zdaniem Leona Kaczmarka zaburzenia mowy polegają na tym, że nie potrafimy właściwie zbudować wypowiedzi lub też jej percypować. W jakiejś mierze lub nawet w całości wypowiedź w różnym stopniu ulega zniekształceniu[3].

Dlatego zaburzenia mowy są konsekwencją braku kompetencji językowej lub niedostatecznej wykształconej sprawności w realizowaniu tekstu. Natomiast zniekształcenia wypowiedzi są usterkami tekstu (jego treści, formy językowej czy substancji). Określenia: zaburzenie, zakłócenie mowy odnoszą się do czynności, a zniekształcenie, wada – do wytworu.

Podział zaburzeń mowy według kryterium poznawczego. Irena Styczek dzieli na[4]:

-zewnątrzpochodne (egzogenne i środowiskowe) – przy środowiskowych zaburzeniach mowy nie stwierdza się defektów anatomicznych czy psychoneurologicznych, które można by uznać za ich przyczynę. Z tego wynika, iż nie są to typowe wady wymowy, lecz zaburzenia,

-wewnątrzpochodne (endogenne) – czyli dysglosja, dysartria, dyslalia, afazja, jąkanie, oligofazja, schizofazja.

         W literaturze foniatrycznej spotyka się ogólniejsze klasyfikacje przyczynowe tzn. te, które uwzględniają jedynie poziom uszkodzenia mechanizmów mowy. Wyróżniamy tu zaburzenia obwodowe i zaburzenia mowy pochodzenia ośrodkowego[5].

         Natomiast neurolodzy dziecięcy dzielą zaburzenia mowy związane z uszkodzeniem półkul mózgu tj. wrodzony niedorozwój recepcji i ekspresji słownej, zaburzenia w następstwie uszkodzeń nabytych, zaburzenia dysartryczne, zaburzenia rytmu mowy, zaburzenia mowy w niedorozwoju umysłowym i chorobach psychicznych.

Literatura, którą polecam.

Podst. literatura logopedyczna, z której korzystałam wchodząc w tajniki logopedii:

Cieszyńska Jagoda, Metody wywoływania głosek, Kraków 2012.

Demel Genowefa, Elementy logopedii, Warszawa 1987.

Grabias Stanisław, Mowa i jej zaburzenia [w:] „Audiofonologia”, t.10, Warszawa 1997, s. 33.

Kaczmarek Leon, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1977.

Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t.1, pod red. Gałkowskiego Tadeusza i Jastrzębowskiej Grażyny,  Opole 2014.

Minczakiewicz Elżbieta Maria, Mowa-rozwój-zaburzenia-terapia, Kraków 1997.

Rodak Hanna, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 1992.

Skorek Ewa Małgorzata, Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001.

Sołtys-Chmielowicz Anna, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków 2008.

Spionek Halina, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1981.

Stecko Elżbieta, Sprawdź jak mówię-karta badania logopedycznego z materiałami pomocniczymi, Warszawa 2012.

Styczek Irena, Logopedia, Warszawa 1979.

Poza tym przyłączam się do akcji #logopedakrzyczy.

TUTAJ więcej szczegółów. 

Na koniec wszystkim logopedom życzę wszystkiego, co najlepsze. Przede wszystkim pasji w zawodzie, satysfakcji, spokoju, sukcesów w pracy. 
A przede wszystkim lepszej komunikacji ;)

---

[1] Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t.1, pod red. T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej,  Opole 2014, s. 362.

[2] Tamże, s. 361.

[3] Tamże, s. 363.

[4] Tamże, s. 373-376.

[5] Tamże, s. 376-377.